OPUBLIKOWANO NA POLITECHNICE ŚWIETOKRZYSKIEJ w STYCZNIU 2003 roku. 

1. WPROWADZENIE

Chociaż procesy globalizacji gospodarki są uważane z cywilizacyjnego punktu widzenie za nie do uniknięcia, to pozostaje jednak pytanie jaka i dla kogo ma to być globalizacja? Jakie warunki, problemy i koszty dostosowawcze mają towarzyszyć procesom globalizacji? Czy ma ona przebiegać szybko, skokowo i rewolucyjnie czy jednak raczej długo, wolno, bezpiecznie i ewolucyjnie itp. Z pewnością jednak można stwierdzić, że Unia Europejska należy do czołówki światowego systemu gospodarki globalnej.

Nowa globalna rzeczywistość, rozwój nowych technologii – zwłaszcza informatycznych i komunikacyjnych oraz konieczność ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody, generują nowe wyzwania ekonomiczne i społeczno-polityczne dla przedsiębiorstw i instytucji non - profit, a nawet samych pojedynczych ludzi w Polsce i na świecie. Rodzi to zarówno nowe szanse na lepsze jutro, jak również groźne nie do końca przewidywalne poważne zagrożenia.

Należy tu dodać, że jeżeli z idei Zjednoczonej Europy ma wyjść coś dobrego dla wszystkich państw członkowskich, to dostosowanie musi być wzajemne – nie tylko państw kandydujących do UE, ale także dostosowanie się samej Unii Europejskiej do tych państw, uważam, że są to warunki konieczne. Powszechnie UE krytykowana jest za nadmiar biurokracji, skomplikowane procedury i oddalenie się od obywateli, za źle prowadzoną politykę rolną oraz brak perspektyw konkurencyjności dla przedsiębiorstw działających w państwach kandydujących do UE itp. Prawdopodobnie problemy te będą musiały być regulowane jeszcze przez wiele lat poprzez cła zaporowe i odpowiednie prawo gospodarcze oraz politykę podatkową w poszczególnych państwach członkowskich należących UE.

.

2. Warunki i rys historyczny jednoczenia Europy

Sama idea zjednoczenia Europy (po rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku) wydaje się bardzo szczytna. Z historycznego punktu widzenia wielokrotnie próbowano zjednoczyć Europę lub podporządkować ją sobie. W przeszłości próby zjednoczenia Europy dokonywały się zwykle z użyciem siły. (Np. Napoleon, Hitler, Stalin itp.). Ta obecna próba zjednoczenia Europy jest wyjątkowa i zupełnie inna. Projekt zjednoczonej Europy ma przeciwdziałać antagonizmom, niestabilności i wojnom, ma się odbyć na zasadzie dobrowolności państw narodów i za pomocą programów ekonomicznych, prawnych, społecznych i politycznych, które powinny być korzystne z założenia dla wszystkich członków Unii Europejskiej, ale czy to tak naprawdę jest do końca możliwe? Można traktować UE jako wyjątkowy eksperyment. Aczkolwiek pytania, które zadajemy sobie na temat funkcjonowania UE mają raczej charakter ogólny - tych samych pytań, jakie musielibyśmy sobie zadać w kwestii każdego demokratycznego systemu politycznego, pamiętając jednak, że UE to system polityczny, a nie z założenia nowe państwo. Na początku był projekt polityczny zjednoczenia Europy, w latach 50-tych i 60-tych chciano stworzyć Stany Zjednoczone Europy, gdzie ludzie mogliby się czuć bezpiecznie i gdzie kultywowano by prawa człowieka, wartości humanistyczne, europejskie i demokratyczne. Kiedy jednak próbowano budować unię polityczną wprost, nigdy nic z tego nie wychodziło. Rozbieżność narodowych interesów działała paraliżująco. Udawało się za to wtedy jednoczyć Europę, gdy apelowano do konkretnych interesów, wymiernych rzeczy, poczynając od Wspólnoty Węgla i Stali. Ujął to zresztą w swoistą doktrynę już u samych początków jeden z wielkich ojców wspólnoty europejskiej Jean Monnet. Przewidział on, że Europa będzie się jednoczyła poprzez kryzysy, tworzone konieczności, małymi krokami. Proces integracji technicznej, ekonomicznej uważał, że wymusi stopniowy postęp integracji politycznej. Tak właśnie dokonywał się proces integracji europejskiej - od traktatu rzymskiego z 1957 roku, który był początkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, poprzez kolejne etapy, aż po Maastricht. Unia Europejska jest niezwykłym osiągnięciem, to wynik procesu dobrowolnej integracji politycznej i gospodarczej pomiędzy państwami i narodowymi Europy. Zaczynała działalność od sześciu państw, teraz jest ich piętnaście, wkrótce będzie być może liczyć 20, lub nawet 25 krajów. Integracja europejska stworzyła instytucje takie jak w każdym innym wielopoziomowym systemie politycznym.

Polityka UE nie jest jednak do zaakceptowania w całości przez kraje kandydujące, wymaga to koniecznych reform w samej Unii Europejskiej, ujawniają się tu jednak duże różnice interesów poszczególnych państw, narodów i grup społecznych. Sens istnienia Wspólnoty Europejskiej jako jednego organizmu politycznego oraz społeczno-gospodarczego jest uzasadniony jedynie w przypadkach uzyskiwania korzyści przez poszczególne państwa członkowskie, musi tu zaistnieć tzw. efekt synergii w organizacji.

.

1. Ważniejsze fakty w stosunkach Polska - Unia Europejska

Od sierpnia 1961 roku najbardziej wymownym symbolem podziału Europy był berliński mur. W listopadzie 1989 mur, składający się z betonowych zapór, okopów, drutów kolczastych i min runął. Rok później Berlin stał się oficjalnie jednym miastem, a Niemcy jednym państwem. Rozpoczął się proces ponownego jednoczenia kontynentu rozbitego dwoma totalitaryzmami: najpierw hitlerowskim, a potem komunistycznym. W 1988 nastąpiło nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a WE i podjęcie w ślad za Węgrami negocjacji w sprawie umowy o handlu i współpracy.

W 1989 nastąpił przełom w stosunkach WE - Polska: zawarcie umowy o handlu i współpracy przez Rząd Tadeusza Mazowieckiego i powołanie do życia Przedstawicielstwa RP przy WE w Brukseli, narodziny programu PHARE i pomysłu stowarzyszenia Polski z WE wysuniętego przez stronę Polską. W 1990 roku rozpoczęto negocjacje stowarzyszeniowe.

W 1991 roku podpisano w Brukseli Układ Europejski o stowarzyszeniu Polski z WE, który do dziś stanowi podstawę stosunków. Układ zostaje podpisany również przez Czechosłowację i Węgry. Układ Europejski nakreśla ramy tzw. dialogu politycznego, zawiera regulacje dotyczące swobodnego przepływu towarów, przepływu pracowników, płatności, kapitału i konkurencji. Reguluje również kwestie współpracy gospodarczej, kulturalnej i finansowej.

W kwietnia 1994 roku Polska w ślad za Węgrami złożyła, wniosek o członkostwo w UE. W 1998 otwarto negocjację członkowskie między UE a Polską, Cyprem, Czechami, Estonią, Słowenią i Węgrami. Także w 1998 roku Komisja Europejska wstrzymała jednak 34 mln ECU (euro) z 212 mln przeznaczonych dla Polski w ramach PHARE na 1998 rok. Komisja uzasadniła tę decyzję złym przygotowaniem części projektów. Eurosceptycy na polskiej prawicy widzieli w tym spisek przeciw ówczesnemu szefowi KIE Ryszardowi Czarneckiemu. W tym roku opublikowano także pierwszy, doroczny raport Komisji Europejskiej o postępach Polski na drodze do członkostwa. Potwierdzono dobrą ocenę Polski w spełnianiu kryteriów politycznych i ekonomicznych oraz braki w dostosowaniu prawodawstwa i instytucji do norm Unii. W 1999 roku opublikowano drugi raport o postępach Polski na drodze do Unii Europejskiej. Komisja oceniała dostosowania prawne i instytucjonalne jako zbyt wolne, umieszczając w tej dziedzinie Polskę na ostatnim miejscu, obok Czech. W 2000 roku opublikowano trzeci raport Komisji Europejskiej o postępach Polski i innych państw członkowskich w drodze do UE. Polska wraz z Węgrami i Estonią znalazła się wśród państw najbliższych spełnienia ekonomicznych kryteriów członkostwa. Raport podkreślił “dostateczną stabilność makroekonomiczną” i “imponującą” stopę wzrostu (trzecią w regionie po Słowenii i Węgrach), ale - jak wynika z raportu - przejawami “nierównowagi” są wysoka inflacja i deficyt na rachunku obrotów bieżących.

W dniach 07.12.2000-11.12.2000 zgromadzeni w Nicei przywódcy piętnastki uznali, że od daty wejścia w życie Traktatu Nicejskiego Unia będzie w stanie powitać nowe państwa, gdy tylko będą zdolne do sprostania obowiązkom, wynikającym z członkostwa. W wyniku zatwierdzonej na szczycie reformy UE, której celem było dostosowanie instytucji UE do przyjęcia 12 nowych państw, Polska otrzymała 27 na 345 głosów w przyszłej Radzie Ministrów i 50 miejsc w 732 osobowym Parlamencie Europejskim. Tuż po przystąpieniu do Unii - Polska, tak jak każde państwo UE, będzie miała także jednego komisarza. Po przyjęciu wszystkich 12 państw liczba komisarzy zostanie ograniczona do liczby mniejszej niż 27.

W dniach 15.06.2001-16.06.2001 podczas szczytu Unii Europejskiej w Goeteborgu szefowie państw członkowskich zobowiązali się, że “kandydaci, którzy będą gotowi”, mogą zakończyć negocjacje członkowskie przed końcem 2002 roku i przystąpić do Unii w 2004 roku. “Proces poszerzenia jest nieodwracalny pod warunkiem, że postępy na drodze do spełnienia kryteriów członkostwa będą kontynuowane w niezmienionym tempie, umożliwi to zakończenie negocjacji do końca 2002 roku w wypadku tych krajów kandydujących, które będą gotowe” - oświadczyli przywódcy piętnastki w dokumencie końcowym szczytu.

Zapowiedziano, że celem UE jest, aby państwa kandydujące mogły już jako członkowie uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku.
Dnia 13.11.2001 roku ogłoszono czwarty Raport Komisji Europejskiej oceniający polskie postępy na ogół pozytywnie, dając wyraźnie do zrozumienia, że Polska ma szanse zakończyć negocjacje do końca 2002 roku i przystąpić do UE w styczniu 2004. Komisja chwali Polskę zwłaszcza za “intensywną pracę” w przyjmowaniu nowych ustaw dostosowanych do UE. Oprócz tych pozytywów w raporcie znalazła się także krytyka przygotowania Polski. Komisja zaleciła zintensyfikowanie reform gospodarki i usprawnienie administracji, aby skuteczniej egzekwować dostosowane prawo. Raport krytykuje także rozbieżności między polityką władz pieniężnych i fiskalnych, co nie znaczy, że zaleca podporządkowanie NBP rządowi. Oczekuje wręcz umocnienia niezależności Banku Centralnego. Jedną z największych słabości wytkniętych Polsce było też niezreformowane rolnictwo, nieprzygotowane do korzystania z “dobrodziejstw” wspólnej polityki rolnej UE. Komisja dostrzegła natomiast pewien postęp w uchwalaniu ustaw dostosowujących tę dziedzinę do UE, w tym nowej ustawy weterynaryjnej, ale ubolewa nad opóźnieniami w przygotowaniu do odbioru i podziału przyszłych unijnych dotacji dla polskiego rolnictwa.

W dniach 14.12.2001-15.12.2001 odbył się Szczyt Unii Europejskiej w Laeken pod Brukselą zamieścił on w dokumencie końcowym listę 10 krajów kandydujących do UE, w tym też Polskę, które mają szansę na członkostwo w 2004 roku. “Rada Europejska (zgromadzenie przywódców piętnastki) zgadza się z Komisją Europejską, która uważa, że jeżeli obecne tempo negocjacji i reform w państwach kandydujących zostaną utrzymane, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry mogłyby być gotowe” - czytamy w przyjętym dokumencie. Zdanie następuje po zapewnieniu, że: “UE jest zdeterminowana, żeby do końca 2002 roku doprowadzić do pomyślnego końca negocjacje członkowskie z krajami kandydującymi, które są gotowe, tak aby kraje te mogły wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku już jako członkowie”.

Dnia 30.01.2002 roku Komisja Europejska zaproponowała państwom członkowskim Unii Europejskiej, żeby przeznaczyć w budżecie unijnym na lata 2004-2006 nieco ponad 40 mld euro dla 10 nowych członków, w tym dla Polski [2]. W październiku 2002 UE ogłosiła dziesięć państw w tym także Polskę, które spełniają wstępne kryteria członkostwa w UE od pierwszego stycznia w 2004 roku.

.

Dnia 13 grudnia 2002 roku (w rocznicę stanu wojennego w Polsce) w Kopenhadze podpisano wstępną końcową umowę o akcesji 10 państw do Unii Europejskiej, w też była Polska. Końcowa ratyfikacja podpisanej umowy nastąpi jednak dopiero po referendach przeprowadzonych w poszczególnych państwach kandydujących (w Polsce referendum przeprowadzone będzie prawdopodobnie 8 czerwca 2003 roku) i zajęciu odpowiedniego stanowiska przez parlamenty. Wejście Polski do Unii Europejskiej przesunięto z 1 stycznia 2004 na początek maja 2004, spowodowane to było chęcią zapłacenia mniejszej składki do Unii Europejskiej w 2004 r. z jednej strony i wykorzystaniem wszelkich możliwych pieniędzy unijnych za cały rok 2004 z drugiej strony, ważne tu było także ratowania polskiego skromnego budżetu państwa na 2004 r. oraz możliwość wzięcia udziału przez Polskę w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r.

Umowa ta była pełna kompromisów, jednak jakiś dodatkowych środków pomocowych (ponad założone wcześniej 40 mld euro) dla nowo przyjmowanych państw w zasadzie nie przyznano, jedynie przesunięto pewne środki, które i tak byłoby trudno uzyskać z pomocy strukturalnej na środki łatwiejsze do uzyskania i zasilające np. bezpośrednio budżety przyjmowanych państw. I tak np. stwierdzono, że dla rolników będą mogły być większe dopłaty powyżej tego co przyjmowano poprzednio (ok. 25% tego co się dopłaca UE) jednak te dopłaty będą możliwe z polskiego budżetu nawet do 65%. Pytanie tylko dlaczego suwerenne Państwo Polskie ma się na coś takiego godzić, jeśli miałoby dopłacać z własnych funduszy (których zwykle nie ma) to ma się pytać Unii Europejskiej o zgodę? Po za tym gdyby Polska miała dobry budżet i chciała płacić dopłaty dla rolników do 100% (żeby konkurencyjność polskich rolników była większa i bardziej równa w UE) to już nie wolno bo Unia nie pozwala? Podobne restrykcje są zapisane także dla polskiego hutnictwa, górnictwa itd. Jednak w ramach tego porozumienia zakłada się, że Polska nie będzie płatnikiem netto składki do UE ale beneficjentem korzystającym z dodatkowych wspólnych pieniędzy unijnych (wpłacanych w nadmiarze głównie przez Niemcy). Pozostaje jednak pytanie czy załamanie się konkurencyjności przedsiębiorstw działających w Polsce i narzucone limity produkcyjne przez UE w Polsce nie spowodują dużo bardziej negatywnych zjawisk jak np. wzrost bezrobocia, spadek wpływów z podatków do polskiego budżetu, likwidacja lub ograniczenie działalności przedsiębiorstw działających w Polsce spowodowane głównie nie wytrzymaniem konkurencji z UE.

W rezultacie masowej likwidacji przedsiębiorstw w Polsce korzyści netto z akcesji z Unią Europejską dla polskiego budżetu państwa i Państwa Polskiego nie koniecznie muszą być dodatnie, chyba, że do Polski masowo wejdą przedsiębiorstwa Unijne (mające odpowiednie certyfikaty jakościowe na swoje produkty) i poprawia tą konkurencyjność polskiej gospodarki, płacąc pieniądze do budżetu państwa, dając Polakom pracę ?

.

2. Najważniejsze Instytucje działające Unii Europejskiej

• Parlament Europejski - jest to największy wielonarodowy parlament na świecie, składa się z 626 deputowanych, reprezentujących 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane. Kadencja Parlamentu trwa 5 lat. Comiesięczne sesje plenarne odbywają się w Strasburgu. Polska może posiadać 50 głosów w przyszłym 732 osobowym Parlamencie UE.
• Komisja Europejska - jest to organ wykonawczy UE, składający się z 20 komisarzy. Większość z nich to politycy z 15 państw członkowskich. Kadencja Komisji trwa 5 lat. Komisja proponuje akty ustawodawcze, wydaje samodzielne akty prawne, czuwa nad przestrzeganiem prawa, zarządza budżetem i funduszami strukturalnymi. Dla Komisji pracuje łącznie 16 tysięcy ludzi, jedna piąta tego personelu zajmuje się tłumaczeniami na 11 języków, obowiązujących w Unii.
• Rada Europejska - są to spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich UE. Oprócz nich w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Rada Europejska wytycza kierunki polityki UE, ustala priorytety polityki i rozwiązuje problemy sporne.
• Rada Unii Europejskiej - są to spotkania ministrów poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich UE. Rada pełni funkcję organu decyzyjnego i prawodawczego UE. Przewodniczą jej kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku.
• Trybunał Sprawiedliwości - jest to organ orzekający UE. Dokonuje wykładni prawa europejskiego i interpretacji traktatów. Składa się z 15 sędziów, mianowanych przez państwa członkowskie na sześcioletnią kadencję. Siedziba Trybunału mieści się w Luksemburgu. Od 1954 roku Trybunał Sprawiedliwości rozpatrzył ponad 9 tys. spraw i wydał ok. 4 tys. orzeczeń [2].

1. Główne obszary negocjacji Polski z Unia Europejską

Jeżeli mamy być w Unii Europejskiej to tylko na korzystnych partnerskich warunkach, gwarantujących rozwój i interesy Polski w ramach Unii Europejskiej. W przeciwnym wypadku gdyby Polska miałaby być członkiem drugiej, czy trzeciej kategorii, płatnikiem netto, wykorzystywanym przez inne państwa i grupy finansowe, sens członkostwa Polski w UE jest podważony. Potrzebne są tu wiec twarde negocjacje.

Podstawowymi obszarami negocjacyjnymi Polski z Unią Europejską są: swobodny przepływ towarów, kapitału i osób, swoboda świadczenia usług, prawo spółek, polityka konkurencji, rolnictwo, rybołówstwo, polityka transportowa, podatki, Unia Gospodarcza i Walutowa, statystyka i sposoby obliczeń, polityka społeczna i zatrudnienie, polityka przemysłowa i energetyczna, małe i średnie przedsiębiorstwa, nauka i badania, edukacja i kształcenie i młodzieży, telekomunikacja i technologie informacyjne, kultura i polityka audiowizualna, polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych, ochrona środowiska naturalnego, ochrona konsumentów i zdrowia obywateli, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, Unia Celna, stosunki zewnętrzne ze światem - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, kontrola finansowa i budżetowa.

1. Podstawowe uwarunkowania dostosowania się do nowego otoczenia, proces globalizacji

Organizacja podobnie jak każdy organizm biologiczny żyje w określonym otoczeniu, do którego musi się przystosować jeśli chce przetrwać, może się ona skutecznie oddzielać od nieprzyjaznego otoczenia różnymi sposobami, jednak dla przeżycia nie jest w stanie w całości samoistnie funkcjonować i musi dokonywać wymiany produktów z otoczeniem. Rysunek 1 prezentuje podstawowe elementy otoczenia bliższego, dalszego i globalnego przedsiębiorstwa.

Rys. 1. Bliższe, dalsze i globalne otoczenie przedsiębiorstwa.

Globalizacja to proces społeczny i ekonomiczny zmierzający do przekształcenia globu ziemskiego w jeden wspólny rynek – sterowany przez dążenie do maksymalizacji zysku, na którym wszystko może być wszędzie wytworzone i sprzedane, dzięki handlowi bez granic. Siłą napędową globalizacji jest rozwijanie intelektualnego potencjału ludzkości, który staje się głównym, ekspansywnym czynnikiem produkcji, umożliwiającym minimalizację kosztów produkcji i komunikacji [3]. Procesy te wzmacniane są przez międzynarodowe struktury finansowe takie jak: Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz Walutowy itp. Globalizacja oznacza powstanie światowego systemu współzależności, głównie w zakresie dynamicznej, ponad granicznej wymiany dóbr i usług oraz praktycznie nie kontrolowanego przez państwa narodowe przepływu kapitału, informacji, wiedzy i technologii

• finansów i własności kapitału,
• rynków i strategii rynkowych,
• technologii, badań i wiedzy,
• stylu życia, modelu konsumpcji i kultury,
• zarządzania i regulacji prawnych,
• ujednolicenia politycznego,
• przemian świadomości społecznej.

Na światowym rynku towarowym i finansowym działają obecnie duże międzynarodowe korporacje, pomnażające nieustannie swe kapitały i zakresy działania w imię ─ naczelnego celu jakim jest generowanie zysku i powiększania wartości przedsiębiorstwa. Dodać tu należy, że ta pomnażana wartość trafia głównie do wąskiej (kilku procentowej w skali świata) grupy ludności. Korporacje posiadają większe możliwości technologiczne, produkcyjne, dystrybucyjne, logistyczne itp. Wypierają one zwykle z rynku drobne przedsiębiorstwa, chociaż drobne przedsiębiorstwa mogą też funkcjonować razem z korporacją na zasadzie kooperacji, co może zaowocować stałymi zleceniami, pozyskaniem nowych technologii itp. Ilość megakorporacji we współczesnym świecie nieustannie zmniejsza się, ze względu na bankructwa słabszych spółek oraz fuzje wielkich korporacji, powoduje to coraz większą koncentrację kapitału, coraz bardziej monopolistyczną pozycję na rynku, czego nie mogą wyeliminować rządy poszczególnych krajów (być może bardziej skuteczny byłby tu rząd światowy). Pozycje megakorporacji są nawet tak silne, że mogą one bezpośrednio lub pośrednio (np. przez korupcję, reklamę, socjotechnikę) wpływać na politykę państwa i rządy wielu krajów. W tym układzie bogatsi stają się jeszcze bogatsi a biedniejsi z reguły jeszcze biedniejsi ─ jest to tzw. redystrybucja dochodów z dołu do góry, od biednych do najbogatszych. Za wszystko ma odpowiadać tzw. “rynek bez granic” jednak uważam, że to nie rynek ale przede wszystkim odpowiednie grupy nacisku i interesu, posiadające główne atrybuty władzy jakimi są: pieniądze, prawa własności, wiedza, informacja, technologia, umiejętności i struktury organizacyjne – mają tu coś do powiedzenia.

Główne cechy współczesnego etapu globalizacji to unifikacja produkcji i wzorów konsumpcyjnych, rewolucja informatyczna i informacyjna, potęgująca się dominacja transnarodowych megakorporacji, wysuniecie się na czoło czynników produkcji, wiedzy i zdolności intelektualnych, uruchamiających nieprzerwany strumień technologii najwyższej klasy i wszelakiego rodzaju innowacji, oraz wyodrębnienie się “autonomicznego” (często spekulacyjnego) rynku finansowego – zwykle w oderwaniu od realnych procesów produkcyjnych i inwestycyjnych. Po roku 2000 zanotowano spadek dynamiki wzrostu PKB w wielu czołowych krajach światowego systemu globalnego. Słabsze kraje jak Argentyna i Urugwaj przeżyły ostry kryzys finansowy. Obecnie w 2002 roku zanotowano także fałszowanie sprawozdań finansowych w celu sztucznego windowania zysków i nowych (urojonych) inwestycji na wiele miliardów dolarów (firmy: Enron, Anderson, Worldcom, Xerex, Halliburton itp.) co zaczęło doprowadzać do spadku zaufania w światowej gospodarce.

.

1. Potencjalne szanse i korzyści z globalizacji dla Polski po wejściu do UE

Procesy globalizacji gospodarki (w tym UE) mogą doprowadzać do powstawania państw wielonarodowych, a w przyszłości także do powstania państwa, parlamentu i rządu światowego, opartego na elementach kapitalizmu globalnego i demokracji – poprzez wybory za pomocą głosów elektorskich przydzielonych poszczególnym państwom świata. Mogłoby to ułatwić w przyszłości bardziej racjonalny i przemyślany rozwój gospodarczy, demograficzny i ochronę środowiska naturalnego w skali całego świata. Umożliwiłoby to wprowadzenie odpowiednio zaplanowanej kontroli i stymulacji światowej gospodarki (nawet wolny rynek trzeba dobrze uprawiać – tak jak uprawia się ziemię, bo w przeciwnym wypadku wyrosną chwasty), łatwiejszą walkę z terroryzmem, spekulacjami, zorganizowaną międzynarodową przestępczością, większe skupienie środków na naukę i technologie, podbój kosmosu, likwidację globalnych zagrożeń i kryzysów, pomoc regionom słabiej rozwiniętym, budowę programów edukacyjnych, wprowadzenie renty socjalnej dla najbiedniejszych, wprowadzenie alternatywnych sposobów zagospodarowania wolnego czasu itp. Procesy globalizacji i integracji z UE niosą jednak także zagrożenia.

Szanse dla Polski wynikające z globalizacji i integracji z Unią Europejską:

• Wejście Polski do UE oznacza znalezienie się w strefie największych potęg globalnych świata: USA, UE, Japonia, Chiny, (tabela 1), wewnątrz których podejmowane są najważniejsze decyzje dotyczące gospodarki światowej. Polska będzie miała udział w Parlamencie Europy proporcjonalnie do liczby mieszkańców, otrzyma 27 na 345 głosów w przyszłej Radzie Ministrów i 50 miejsc w 732 osobowym Parlamencie Europejskim, będzie więc to ewentualnie członek UE z którym trzeba będzie się relatywnie liczyć i zawierać koalicje.

Źródło: opracowanie własne na podstawie [7], (*) na podstawie [6].

• Wejście Polski do UE poprzez wciągniecie Polski w jednak lepsze (chociaż krytykowane) struktury Unii Europejskiej powinno usprawnić: zarządzanie, walkę z korupcją i szarą strefą, system prawny i struktury organizacyjne w naszym kraju.
• Ewentualne przypływy kapitału do Polski mogą poprawić sytuację gospodarczą w Polsce, wzrost PKB i ograniczenie bezrobocia na bardzo trudnym rynku pracy w Polsce (obecnie mamy ponad 3,1 mln bezrobotnych tj. 17,5%, a z bezrobociem ukrytym nawet do 5 mln [5]). W Unii Europejskiej jest jednak także ponad 13 mln bezrobotnych tj. 8,3%, najwięcej w Hiszpanii 11,4%. Bezrobotnych Niemców też jest dużo - ponad cztery miliony tj. ok. 8,4% [6], (sierpień 2002). Pomimo tego istniałaby także ewentualne możliwości pracy dla Polaków za granicą z uwagi na niższe koszty.
• Polska otrzymuje wsparcie finansowe mające na celu zmniejszenie dysproporcji rozwojowych i uzyskanie spójności gospodarczo-społecznej z globalizujacą się gospodarką światowa i z Unią Europejską (tabela 2). Jest to jednak niewielki ułamek w stosunku do PKB w Polsce i trudno jest tą pomoc uzyskać. Najważniejsza dla Polski jest poprawa konkurencyjności i eksportu gospodarki.

Tabela 2. Szacunek wsparcia dla Polski w latach 2000–2006 w mln euro

1. Podstawowe zagrożenia dla Polski po wejściu do UE

• Przenoszenie zjawisk kryzysowych na tanie rynki pracy np. eksport bezrobocia do Polski, szukanie rynków zbytu przez UE w Polsce i tym samym dławienie produkcji w naszym kraju (nowy kolonializm). Zagrożenia dla przeżycia polskich rodzin, wzrost cen na podstawowe środki do życia (żywność, energia, mieszkania, budowa domów, transport, usługi itp.), jednak z drugiej strony przewiduje się spadek cen za usługi telekomunikacyjne, sprzęt elektroniczny itp. Ceny powinny wyrównywać się z czasem do poziomu takiego jak w UE jednak pytanie czy zarobki w Polsce wzrosną podobnie i czy nie będzie masowego bezrobocia?
• Prawdopodobne niebezpieczeństwo zróżnicowania i niesprawiedliwego rozdziału kosztów i korzyści pomiędzy kraje, regiony, poszczególne grupy interesów i samych pojedynczych obywateli. Transferowanie zysków za granicę. Częściowa lub całkowita utrata wystarczalności i niezależności ekonomicznej Polski.
• Wzrost niekorzystnych spekulacyjnych przepływów finansowych w Polsce.
• Ewentualne zagrożenia dla wielu gałęzi produkcji np. takich sektorów jak rolnictwo, rzemiosło, rybołówstwo, małe i średnie firmy w Polsce które mogą nie wytrzymać konkurencji u upaść (nawet do 40%), generując nowych bezrobotnych w naszym kraju.
• Wzrost bezrobocia w Polsce do rozmiarów całkowitej katastrofy narodowej (35-40% a może nawet 50%). Już teraz bezrobocie rejestrowane w Polsce jest na bardzo wysokim poziomie 3,1 mln osób (17,5%), a razem z tzw. bezrobociem ukrytym (małorolni, pracownicy firm bez dochodów itp.) bezrobotnych w Polsce może być nawet 5,1 mln, z tym że istnieje także szara strefa, która daje nielegalna pracę i dochody. Niektórzy ekonomiści twierdzą, że w procesach globalizacji pracy może wkrótce starczyć dla zaledwie 20% ludzi na świecie. Bezrobocie w różnych krajach przedstawia tabela 3, Polska plasuję się tu na końcu.

• Zagrożeniem są także niepomyślne wyniki negocjacji z UE (np. w sprawach rolnictwa, zakupu polskiej ziemi przez obcokrajowców, podatku VAT w budownictwie itp.).
• Globalizacja w tym wejście do Unii Europejskiej twierdzą jej przeciwnicy zagraża interesom narodowym, wyrywa przedsiębiorstwa od ich korzeni narodowych, praktycznie uniezależnia od kontroli państw narodowych, ułatwia zagarnianie nienależnej części zysków przez np. międzynarodowe korporacje, grozi wykupieniem własności narodowej przez ponad narodowe, zagraniczne podmioty gospodarcze.
• Narzucanie obcych trendów, gospodarki opartej w dużej mierze na zasadzie “łupów” zwyciężaj albo giń (macdonaldyzacja). Częściowa lub całkowita utrata niepodległości i tożsamości narodowej Polski.
• Niektórzy socjolodzy twierdzą także, że globalizacja i integracja z UE może sprzyjać zacieraniu różnic kulturowych, a przez to zubażać kulturę narodową np. kulturę polską, proces ten może zubażać także kulturę światową, ponieważ źródłem bogactwa kultury światowej jest wielka różnorodność i wspólna koegzystencja wielu kultur na świecie.
• Spadek eksportu, PKB i rozwoju gospodarczego w Polsce, wzrost zadłużenia, kryzysy gospodarcze. Dynamikę PKB przedstawia rysunek 2, a saldo eksportu rysunek 3.